Galler Prensesi Catherine ya da hepimizin bildiği adıyla Kate Middleton’ın, iki ayı aşkın süre ortalarda görünmemesi ve Kensington Sarayı’nın “sağlık sorunları” gibi muğlak bir açıklamayla yetinmesi pek çok komplo teorisini beraberinde getirdi. Hatta “komplo” anlamındaki “conspiracy” kelimesinin, 42 yaşındaki Prenses’in adının ardına eklenmesiyle ortaya çıkan “Katespiracy” ifadesi manşetlerde yer bulmaya başladı. Kate’in herhangi bir resmi etkinliğe katılmaması, hatta evde ailesiyle çekilmiş bir fotoğrafının bile yayımlanmaması “Kate’e ne oldu?” tartışmalarını alevlendirdi.
Geçtiğimiz hafta pazar gününün İngiltere’de Anneler Günü olarak kutlanması bu alevleri söndürmek için iyi bir fırsattı. Galler Prensi ve Prensesi’nin halkla ilişkiler ekibi de aynı şekilde düşünmüş olacak ki çiftin resmi sosyal medya hesaplarından, Kate’in üç çocuğu George, Charlotte ve Louis’i kucaklayan bir fotoğrafı paylaşıldı. Fotoğrafa ilişkin metinde de Kate bizzat tüm annelerin Anneler Günü’nü kutluyordu. Prens William’ın çektiği vurgulanan fotoğraf kısa süre içinde yüz binlerce beğeni aldı, İngiltere basınında manşetlere taşındı hatta AFP, AP gibi uluslararası haber ajansları tarafından da abonelere servis edildi.
Ancak fotoğrafın paylaşılmasının üzerinden 24 saat geçmeden yeni kriz patlak verdi. Şahin gözlü sosyal medya kullanıcıları fotoğrafta pek çok tuhaflık fark etmişti. Charlotte’un hırkasının kolundaki tuhaf dalgalanmadan Kate’in montunun fermuarındaki uyumsuzluğa birçok detay, fotoğrafın üzerinde oynandığına işaret ediyordu. Uzuvların ve pencere pervazlarının kenarlarındaki bulanıklıklar, fotoğrafın yapay zekâ tarafından üretildiği iddialarına da yol açtı.
Bunun üzerine uluslararası ajanslar, fotoğrafı geri çektiklerini duyurdu ve nihayetinde Kate fotoğrafta bazı değişiklikler yaptığını yine sosyal medya üzerinden, “Birçok amatör fotoğrafçı gibi ben de ara sıra düzenleme denemeleri yapıyorum. Dün paylaştığımız aile fotoğrafının yol açtığı karışıklıktan dolayı özürlerimi iletmek istedim” sözleriyle itiraf etmek zorunda kaldı.
DENEYİMLİ EDİTÖR HEPSİNİ TEK TEK İŞARETLEDİ
2004-2010 yılları arasında The New York Times’ın fotoğraf editörlüğünü, 2016-2017 arasında ise National Geographic’in görsel direktör yardımcılığını yapmış olan Patrick Witty, Business Insider’a “Kensington Sarayı’nın bu fotoğrafı paylaşmış olması inanılmaz, ajansların fotoğrafı yaymış olması ondan da inanılmaz” dedi. Fotoğrafta ilk fark ettiği sorunların Charlotte’un sol kolunda hırkanın yeninin kaybolması ve Kate’in ceketindeki fermuarın yamukluğu olduğunu ifade eden Witty, “Kate’in başının çevresinde 10’dan fazla doğal görünmeyen alan vardı. Sanki bu ifadeyi başka bir fotoğraftan kopyalayıp buraya yapıştırmışlar izlenimi uyandırıyordu” dedi.
Patrick Witty’e göre işaretli alanların hepsinde sorunlar mevcut
Bu sorunların bazılarının sebebinin fotoğrafın telefon kamerasıyla çekilmesi olabileceğini de sözlerine ekleyen Witty, “Fotoğraftaki sorunların çoğu Portre modundan ya da Google Pixel 8’te bulunan Best Take özelliğinden kaynaklanıyor olabilir” dedi. Best Take, grup fotoğraflarında fotoğraftaki bireylerin her birinin en iyi göründüğü ifadeyi seçip hepsini tek bir fotoğrafta birleştiriyor.
Witty, fotoğrafın arka planındaki bulanıklık ve piksellenmenin de tekefon kamerasının nesneye odaklanmak için arkayı bulanıklaştırmasının sonucu olabileceğini öne sürdü.
CNN ARŞİVLERİ AÇTI
Öte yandan CNN, Saray’ın paylaştığı tüm fotoğrafların topluca gözden geçirileceğini duyurdu.
CNN muhabirleri Lauren Said-Moorhouse ve Max Foster, aile üyelerinin geçmişte sosyal medyada paylaştığı fotoğrafların sosyal medyada çok olumlu tepkiler aldığını hatırlatarak, “Ama bu kez fotoğraf aynı zamanda medya kuruluşlarına gönderildi ve Saray düzenlemeler konusunda şeffaf davranmadı. Bu durum Saray ve medya kuruluşları arasındaki güveni zedeleyecek. CNN gibi birçok kuruluş, Kraliyet Ailesi’nin paylaşımlarını gözden geçirecektir. Bu fırtına var olan ilişkiyi zayıflattı. Kamunun yararına karşı herhangi bir örtbas söz konusu olduğunda artık haber kuruluşları spekülasyonları daha ciddiye alacaktır” açıklamasını yaptı.
Kate’in itirafının ardından Kensington Sarayı’nın Aralık 2023’te paylaştığı bu fotoğraf da yeniden gündeme geldi. Josh Shinner’ın çektiği fotoğrafta Louis’in parmaklarından birinin eksik olması o dönemde çok konuşulmuştu. Sosyal medya kullanıcıları bu karenin de ajanslar tarafından geri çekilmesi gerektiğini belirtti.
İŞİ UZMANINA BIRAKMAK GEREK
Tanınmış isimlerin sosyal medyada paylaştıkları fotoğrafları rötuşlama uğruna takipçilerinin diline düşmesi çok yeni bir durum değil. Ancak uzmanlar, çok bariz durumlar dışında fotoğraflarda oynama olup olmadığına karar vermenin profesyonellere bırakılması gerektiğini vurguluyor.
California Üniversitesi’nde medya ile alakalı adli bilimler üzerine dersler veren Hany Farid, National Geographic’e yaptığı açıklamada, “Böyle bir durumda ipin ucunu kaçırmak çok kolaydır. Bir anda her şey şüpheli görünmeye başlayabilir. Çıplak gözle baktığınızda neyin gerçek olduğunu herhangi bir şekilde güvenilir biçimde anlayamaz hale gelirsiniz” dedi.
Öte yandan uzmanlar, rötuşlanmış fotoğrafları ayırt etmek için özel araçlar kullanıyor. ABC News’ün görsel teyit biriminde koordinatör yapımcı olarak çalışan Christopher Looft, “Dijital adli bilimler teknikleri ve konum belirleme, uydu görüntüleme ve sensör verileri hem bizim hem de izleyicilerimizin gördüğü şeye güvenebilmesini sağlıyor” dedi ve ekledi:
“Yaratıcı yapay zeka öyle bir hızla ilerliyor ki üzerinde oynanmış fotoğrafları tespit etmek için bir yıl önce kullandığımız ‘ipuçları’ bugün muhtemelen eski moda kaldı.”
Ajansların fotoğrafları geri çekmesi çok olağanüstü bir durum değil. Aksine oldukça rutin. Ajanslar bunu manipülasyon dahil birçok sebebe dayanarak yapabiliyor. Ancak bir fotoğrafın geri çekilmesi öncesinde ciddi bir değerlendirme süreci işliyor.
Bununla birlikte yalan ve yanlış içerikler tarafından kandırılmak istemiyorsanız, uzmanların sıraladığı bu tavsiyeler işinize yarayabilir.
KAYNAK NE?
Öncelikli olarak sormanız gereken soru, fotoğrafın kim tarafından paylaşıldığı olmalı. Kişiler ya da kurumlar, daha olumlu bir imaj çizmek, bir ürünün reklamını yapmak veya bambaşka bir sebepten ötürü fotoğraf rötuşlama yöntemine başvurabilir. Peki güvenilir haber kanalları için durum ne?
Farid, yayıncıların bu anlamda daha objektif ve dikkatli davrandığını belirterek, “Doğru olanı yapmak onların çıkarına” dedi. Haber ajanslarının Kate’in fotoğrafını geri çekmek zorunda kaldıklarını hatırlatan Farid, “Güvenilirlikleri sarsıldı, markaları zarar gördü” dedi.
Güvenilir haber kanallarının “yüzde 99,9 ihtimalle doğru olanı yapacağını” ifade eden Farid, yayıncıların bir görseli kullanmaktaki standartlarının herhangi bir bireyin ya da ticari kuruluşun çok çok üzerinde olduğunu belirtti.
Farid, savaş ya da seçim gibi tansiyonun yüksek olduğu dönemlerin özellikle kritik olduğunu da sözlerine ekledi.
IŞIK DOĞRU MU?
Farid, Kensington Sarayı’nın paylaştığı fotoğrafın yapay zekâ ile manipüle edilmediğini gösteren unsurlardan birinin ışıklandırma olduğunu belirterek, “ışık dördünün yüzüne de aynı şekilde düşüyor” ifadesini kullandı.
National Geographic fotoğrafçısı Mark Thiessen da ışık detayının yapay zekâ ile üretilmiş görsellerle gerçek fotoğrafları ayırt etmek için önemli bir kıstas olduğunu vurguladı. Thiessen, özellikle gözlerdeki yansımalara dikkat çekti ve şunları söyledi:
“Üniversitedeyken ışık konusunda bana eğitim veren fotoğrafçı, her görsele tek tek bakıp nasıl ışıklandırıldığını anlamamı istemişti. Film sahneleri, dergi çekimleri, reklamlar… Hepsinde durum aynı. Gözlere bakarak aydınlatmaya dair fikir sahibi olabilirsiniz. Çünkü gözler yuvarlak ve yansıtıcıdır. Ortamdaki ışıklandırmaya tutulmuş aynalar gibidir.”
Ajansların geri çekme kararının yanı sıra Instagram da fotoğrafın altına bir uyarı mesajı ekledi
TERSİNE GÖRSEL ARAMA ÖNEMLİ BİR YARDIMCI
Farid, görünce duraksamanıza yol açan fotoğraflar hakkında ufak internet taramaları yapmanın faydası olduğunu söyledi.
“Bu fotoğrafla ilgili araştırmalar yapılmış mı, yazılar yazılmış mı? İçerik teyidiyle uğraşan siteler konuyla ilgili bir çalışma yapmış mı?” gibi sorular sormak gerektiğinin altını çizen Farid, özellikle Reddit, 4chan ve X gibi platformlarda görülen fotoğraflara mesafeli yaklaşmak gerektiğini ifade etti.
Looft ise, “‘Sahte’ denen fotoğrafların çoğu sahte değildir, sadece yeniymiş gibi paylaşılan eski fotoğraflardır. Tersine görsel araması yapmak, bir fotoğrafın önceden var olup olmadığını anlamanın çok iyi bir yoludur. Bu amaçla kullanabileceğiniz pek çok araç mevcut ancak TinEye harika bir tersine görsel arama motoru. Dahası daha derinlemesine araştırmalar yapmak isteyenler için de bazı araçlar içeriyor” diye konuştu.
FOTOĞRAFI ÇEKEN DE ÖNEMLİ
Thiessen “foto muhabir” ve “fotoğrafçı” kavramları arasındaki farka da dikkat çekerek, “Foto muhabirlerin çektikleri fotoğrafların içeriği değişemez” dedi.
Elbette foto muhabirlerin çektiği fotoğraflar da da kontrast düzeylerinin değiştirilmesi gibi standart ayarlamalar yapılıyor. Ancak bu durum manipülasyondan oldukça farklı. Thiessen, farkı “Bir oltanın ucuna bir nesne takıp fotoğrafını çektikten sonra oltayı silmek yerine fotoğrafı olta olmadan nasıl çekeceğimizi buluruz” sözleriyle özetledi.
Ancak pazarlama gibi ticari amaçlarda kullanılacak görseller için bu kurallar post-prodüksiyon aşamasında esnetilebiliyor. Günümüzde haber ve reklam içeriğinin sınırlarının hiç olmadığı kadar silikleştiğine dikkat çeken Thiessen, foto muhabirliğin sınırlarının çizilmesinin çok önemli olduğunu ifade etti.
